Lễ hội “Ét đông” của dân tộc Bana trở thành di sản văn hóa

Người Bana là một trong số nhiều dân tộc thiểu số sinh sống tại vùng núi Việt Nam. Người Bana tập trung chủ yếu tại Kon Tum và Gia Lai. Với lịch sử phát triển lâu đời, người Bana đã tạo nền nhiều nét văn hóa riêng cho mình trong đó có lễ hội Ét-đông. Đây là lễ hội vô cùng quan trọng và chứa đựng nhiều ý nghĩa đối với người Bana. Lễ hội Ét-đông cũng đã được nhà nước phê duyệt để trở thành di sản văn hóa của Việt Nam. Đây chính là sự công nhận cho nét tín ngưỡng và niềm tin của người Bana. Vậy lễ hội Ét-đông là gì? Những hoạt động xảy ra trong lễ hội như thế nào? Hãy cùng saptg tìm hiểu qua bài viết sau nhé.

Giới thiệu về nhóm Giơ Lâng của người Bana

Nhóm Giơ Lâng là một nhánh của người Ba Na. Họ sống tập trung chủ yếu ở xã Tân Lập và xã Đăk T’Re, huyện Kon Rẫy, tỉnh Kon Tum. Lễ Et Đông (Tết ăn con dúi) là một trong những lễ hội đặc sắc của họ. Đối với người Giơ Lâng, con dúi là con vật được nhóm người Giơ Lâng Ba Na tôn kính. Họ thờ Thần Dúi, xem Dúi là con vật thiêng. Nó là biểu tượng của sự cần cù, siêng năng và ấm no. Người Ba Na là dân tộc bản địa Việt Nam có từ lâu đời tập trung ở các vùng Tây Nguyên. Điển hình là hai tỉnh Kon Tum, Gia Lai. Đây được coi là bản địa cũng như địa bàn cư trú của người Ba Na

“Ét đông” là một trong những lễ hội quan trong đối với người Giơ Lâng Ba Na ở Tây Nguyên. Theo quan niệm của người dân nơi đây, chỉ sau khi tổ chức lễ “Ét Đông”, người Ba Na Jơ Lưng mới được phép triển khai những việc lớn của gia đình. Ví dụ như làm nhà mới, sửa nhà cũ, cưới hỏi, mua trâu, bò… Ngày 31-5, Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch đã công bố quyết định công nhận 10 di sản văn hóa phi vật thể vào danh mục Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia. Trong đó có lễ “Ét đông” (Tết ăn con dúi) của nhóm Giơ Lâng (Ba Na).

Tìm hiểu về lễ Ét đông

Lễ “Ét đông” thường được tổ chức vào 2 ngày đầu tháng Mười dương lịch hàng năm. Khi cây lúa bắt đầu trổ bông, ngậm hạt. Lễ hội để cầu mong một năm thu hoạch mùa màng thuận lợi. Người dân trong buôn được ấm no, hạnh phúc. Đây cũng là dịp để tổ tiên, ông, bà về thăm con cháu. Lễ hội cũng là dịp gắn kết tình cảm của cả cộng đồng làng.

Mặc dù lễ “Ét đông” chỉ diễn ra có hai ngày hai đêm nhưng mọi gia đình đều khẩn trương chuẩn bị công phu từ nhiều ngày trước đó. Một số trai trẻ được già làng phân công vào rừng chặt le về làm cây nêu trước nhà Rông và dựng ở cổng làng để đón chào khách. Trước khi được tổ chức tại nhà Rông, từ tinh mơ, các gia đình tự tổ chức cúng Tết “Ét đông” tại gia đình của mình. Khi bắt đầu mặt trời mọc, già làng ra nhà rông đánh một hồi trống báo hiệu cho dân làng biết đã đến giờ hành lễ.

Già làng là người đến sớm nhất, ché rượu của già làng được đặt ở chính giữa nhà rông. Sau đó các hộ trong làng cứ theo thứ tự đã quy định. Buộc xen kẽ phần lễ của mình vào những cây cột được bố trí thành một hàng dài chính giữa nhà rông. Sau khi mọi người đã tề tựu đông đủ, già làng lại đánh lên một hồi trống dài báo hiệu lễ hội bắt đầu.

Điểm đặc biệt của lễ Ét đông

Sau khi ngày lễ “Ét đông” được già làng ấn định, mỗi gia đình khi đi rừng hay lên nương rẫy đều chú ý tìm cho được ít nhất là một con dúi. Họ mang về làm sạch ruột, ướp muối, luộc chín rồi treo lên giàn bếp để dành. Đồng thời họ cũng chuẩn bị một ghè rượu thật ngon. Đây là hai lễ vật bắt buộc, không thể thiếu để dâng lên Yàng trong ngày lễ.

Con dúi sau khi luộc chín, được cắm vào một que tre nhọn. Từ đầu đến đuôi được trang trí bằng những hạt cườm đủ màu sắc và bằng những vật liệu cách điệu. Tượng trưng cho nền sản xuất nông nghiệp, nương rẫy. Trên đầu que được cột một ngọn đèn làm từ sáp ong. Trên cây que còn có biểu tượng của cây cung để xua đuổi những điều không may mắn, một ít bông gòn để cầu mong sự phồn thịnh cho gia chủ.

Điểm đặc biệt của những cây nêu trong ngày lễ “Ét đông” là biểu tượng của bông lúa được những nghệ nhân thể hiện hết sức sinh động. Họ dùng dao nạo lớp vỏ của cây le tạo thành những sợi dài tượng trưng cho sự sinh sôi, nảy nở của cây lúa, loại thức ăn nuôi sống con người từ bao đời nay. Bên cạnh đó, họ cũng chuẩn bị một cây cỏ tranh bỏ vào ống tre, một ít lá chuối tươi và một ghè rượu ngon nhất, đựng trong chiếc ghè quý nhất.